Radwański Mieczysław (1881–1944), nauczyciel, przyrodnik, dyrektor Państwowego Gimnazjum im. Stefana Batorego w Warszawie. Ur. 29 V we wsi Przysietnica w pow. brzozowskim, był synem Józefa, kierownika miejscowej szkoły ludowej, i Marii ze Starzeckich.

R. uczył się w l. 1893–1901 w gimnazjum w Sanoku. W l. 1901–5 studiował nauki przyrodniczo-matematyczne na Wydziale Filozoficznym UJ. Dn. 6 XII 1907 zdał egzamin nauczycielski z nauk przyrodniczych jako przedmiotu głównego oraz z matematyki i fizyki jako przedmiotów pobocznych. Pracę nauczycielską rozpoczął w r. 1907 jako zastępca nauczyciela w Wyższym Gimnazjum I w Tarnowie, następnie w l. 1912–18 był nauczycielem w Szkole Realnej w Żywcu i dzięki temu został reklamowany od służby wojskowej. Po odzyskaniu niepodległości był od przełomu l. 1918/19 przez pół roku nauczycielem Gimnazjum św. Marii Magdaleny w Poznaniu. We wrześniu 1919 został nauczycielem w Państwowym Gimnazjum im. Stefana Batorego w Warszawie, z którym związał się do końca życia. Gimnazjum to uchodziło za jedną z przodujących szkół średnich w Warszawie i to zarówno pod względem poziomu nauczania, metod dydaktyczno-wychowawczych, jak i wyposażenia specjalnie na potrzeby szkoły wzniesionego budynku przy ul. Myśliwieckiej 6 (1924), organizacji kółek zainteresowań i zajęć ponadobowiązkowych uczniów.

W r. 1929 R. pełnił okresowo funkcję p.o. dyrektora Gimnazjum Stefana Batorego, po odejściu pierwszego dyrektora szkoły Zdzisława Rudzkiego, i objął to stanowisko ponownie w l. 1936/7, gdy kolejny dyrektor, Wiktor Ambroziewicz, został kuratorem Okręgu Szkolnego Warszawskiego. W l. 1927–32 R. uczył równolegle w pobliskim Gimnazjum Żeńskim Cecylii Plater-Zyberk. Od r. szk. 1937/8 był dyrektorem gimnazjum i na tym stanowisku utrzymał «świetne tradycje» obu swych poprzedników. Uczniowie i absolwenci gimnazjum stanowili kadrę instruktorską 23 Warszawskiej Drużyny Harcerskiej (WDH) «Pomarańczarnia» (która w czasie drugiej wojny przygotowała m. in. część kadry Grup Szturmowych Szarych Szeregów, a następnie batalionów powstańczych «Zośka» i «Parasol»; drużynowym 23 WDH w konspiracji był absolwent Gimnazjum im. S. Batorego Tadeusz Zawadzki «Zośka»). W latach dwudziestych nieangażujący się politycznie R. był zastępcą członka Głównej Komisji Rozjemczej Zarządu Głównego Tow. Nauczycieli Szkół Średnich i Wyższych.

W czasie okupacji niemieckiej R. był od października do grudnia 1939 więziony jako zakładnik na «Serbii» (żeński oddział Pawiaka; Pawiak był jeszcze nieczynny po zniszczeniach wojennych). Po zwolnieniu wysiedlony z domu nauczycielskiego przy gimnazjum zajętym przez niemiecką szkołę średnią (Deutsche Oberschule) został jednym z kilkunastu polskich inspektorów niemieckiego Urzędu Szkolnego (Stadtschulamt) przy pełnomocniku szefa (gubernatora) dystryktu na miasto Warszawę. To oficjalne stanowisko zapewniało stosunkowo dużą swobodę ruchu i R. zaangażował się głęboko w organizację tajnego nauczania na terenie Warszawy. Był dyrektorem tajnych kompletów Gimnazjum i Liceum Stefana Batorego zorganizowanych w formie konspiracyjnych kompletów klas wyższych oraz półlegalnych kompletów klas niższych przy oficjalnie istniejącej prywatnej szkole powszechnej Anny Goldmann (ul. Filtrowa) (zespół nauczycielski był w zasadzie ten sam, co przed wrześniem 1939; niektórzy uczący, np. Józef Targowski, byli zaangażowani również w konspirację wojskową). R. zorganizował także w porozumieniu z kierownictwem Szarych Szeregów specjalny kurs przedmaturalny dla członków tej organizacji. Łącznie Gimnazjum Stefana Batorego wydało w konspiracji 182 świadectwa dojrzałości (odebrane 124, pozostałe nie dotarły z różnych przyczyn do absolwentów), a R. był każdorazowo przewodniczącym Komisji Egzaminacyjnej. Pełnił też trudne dziś do ustalenia funkcje w Departamencie Oświaty Delegatury Rządu na Kraj. W czasie powstania warszawskiego ranny w płuco, R. zmarł 29 IX 1944 w powstańczym szpitalu polowym przy ul. Chmielnej 20. W r. 1945 został pochowany w grobowcu rodzinnym na cmentarzu Powązkowskim (kwatera 107, 3, 30). Był odznaczony Złotym Krzyżem Zasługi (1936).

R. rodziny nie założył.

R. miał trzech braci: Stanisława (1878–1939), początkowo nauczyciela w Brzozowie, a w Polsce niepodległej inspektora szkół powszechnych w Ciechanowie i w pow. warszawskim, Mariana (1879–1978), również nauczyciela, który poświęcił się metodyce nauczania głuchoniemych i w okresie międzywojennym pracował w szkołach zawodowych dla głuchoniemych, oraz Kazimierza (1890–1914), który zginął jako żołnierz wojska austriackiego w pierwszej wojnie światowej.

Fot. w Materiałach Red. PSB; – Olszewicz, Lista strat kultury pol.; Zagórowski, Spis nauczycieli, I, II; – Kaźmierska J., Szkolnictwo warszawskie w latach 1939–1944, W. 1980; Krasuski J., Tajne szkolnictwo polskie w okresie okupacji hitlerowskiej, 1939–1945, W. 1971; Obuchowska-Pysiowa H., Okupacyjna matura, „Stolica” 1987 nr 21 s.22; 1918–1928 Dziesięciolecie Państwowego Gimnazjum im. Stefana Batorego w Warszawie, W. 1929 s. 21; – Dziennik Urzędowy Kuratorium Okręgu Szkolnego Warszawskiego, W. 1937 nr 1 s. 11, nr 10 s. 539; Kamiński A., Kamienie na szaniec, Wyd. 3, W. 1946 s. 198; Na rogu Brackiej i… Konopackiej. Wspomnienia młodzieży szkół warszawskich z lat 1939–1944, W. 1983 s. 22, 49, 55; Szematyzm nauczycielski Polskiego Towarzystwa Pedagogicznego, 1909 s. 40, 102; Schematyzmy Król. Galicji 1881 s. 394 (dotyczy ojca R-ego), 1909–14; Walka o oświatę, naukę i kulturę w latach okupacji 1939–1944, W. 1967 s. 40, 64, 103, 165, 221; Wspomnienia maturzystów 1927 roku Państwowego Gimnazjum im. Króla Stefana Batorego w Warszawie, W. 1927 s. 13; „Ku Słońcu” 1924 nr 4 s. 8; – Arch. M. St. Warszawy i Woj. Stołecznego: Komisja Weryfikacyjna Kuratorium Okręgu Szkolnego Warsz. Państwowego Liceum im. S. Batorego T. 1, 2; Arch. UJ S. II–515, WF II 335–341, PKEN (Radwański Mieczysław); – Informacje i materiały bratanka, Zdzisława Radwańskiego, Edmunda Kujawskiego z W. oraz Kazimierza Radwańskiego z Kr.

Marek Getter